Hiru kapituluz osatutako liburukiak mendebaldeko Pirinioetako eskualdean bizi ziren komunitateen inguruko azterketa historikoa egiten du, ikuspegi tradizionaletik aldenduz eta K.A. II. mendetik. K.O. VIII. mendera arte. Lehenik eta behin, "Errepublikaren garaian lurraldean izandako gatazkak eta konponbideak" aztertzen dira; ondoren, "Lurraldeak probintzia-administrazioarekin eta administrazio inperialarekin dituen harremanak: kudeaketaren garrantzia" jorratzen da, eta, azkenik, "Gatazkak antzinatasun berantiarraren testuinguruan" aurkezten dira.
Jokin Lanz Betelu historialariak azaltzen ditu eskualdeko biztanleek beraien interesak atzerriko potentziekin edo erromatarrekin arazoak izaten zituztela eta izaera politiko-administratiboko harremanen bidez sortzen ziren arazoei irtenbidea ematen zietela. Atzerriko agintarien aurrean babesteko erabiltzen zituzten mekanismoak, zeregin diplomatikoen esparruan kokatzen zirenak, nagusiki. Izan ere, bideetako bat ordezkariak bidaltzea zen. Praktika diplomatikoak agerian uzten ditu lurraldea, bertan bizi zirenek edo haien buruak ordezkatzeko etapak eta moduak. Lanzek liskar horien dinamikari eta konponbideari buruz egindako azterketak aukera ematen du antzinako eta garai berantiarreko Pirinioen mendebaldeko komunitateen ezagutzari beste ikuspegi batetik heltzeko.
Kultura Zuzendaritza Nagusiak joan den urtean argitaratu zuen historialari arbazuarraren liburua eta orain, atzera ere, inprimatu du. 300 aleko tirada egin da, 273 orrialdekoa, eta 15 euroko prezioa du. Argitalpena Historia seriearen parte da, 140 zenbakiarekin, eta Nafarroako Gobernuaren argitalpen-dendan, Iruñeako Navas de Tolosa kalean, eta hainbat liburu-dendatan eros daiteke.