Manuel Iznaola Gomez (1974, Jaen) aurpegi oso ezaguna da Irurtzunen, Arakilen eta inguruko bailaratan. Sortzez jaendarra, Nafarroan irakaskuntza oposizioak gainditu eta zenbait ikastetxetan soin heziketa irakasle izan eta gero, Atakondoa ikastetxean lortu zuen behin betiko plaza eta Irurtzunen hamahiru urte daramatza A ereduko soin heziketa irakasle. Irurtzunen, Ermitagañan eta Sanduzelain Kin-Ball izeneko kirol kooperatiboa sustatzeagatik da ezaguna. Irurtzunen eta inguruetan dauden eta egon ziren kirolari profesional kopuruarekin txundituta, “Irurtzun eta Atakondoa, Kirol haziak eta fruituak Bi Ahizpen oinetan” izeneko liburua idatzi du (Eunsa argitaletxea, agapea.com), kirolari horiei aitortza egin eta arrakastarako bidean izan zuten kirol espiritua eta kiroltasuna agerian jartzeko. Ekainaren 20an Irurtzunen aurkeztu zuen harrera ona izan duen liburua.
HARRIDURA
Zerk bulkatu zintuen liburua idaztera?
Irurtzun izena lehenengoz 1988an entzun nuen. 14 urte nituen, Jaenen bizi nintzen eta Tourra ikusten ari nintzen. Reynolds taldeko Perico Delgado bigarren sailkatu zen etapa horretan, eta liderraren maillot horia jantzi zuen. Pedro Gonzalez esatariak behin baino gehiagotan aipatu zuen Reynolds Irurtzungo taldea zela. Duela 13 urte behin betiko irakasle plaza Irurtzunen atera nuenean, Atakondoara iritsi eta nire kide eta D ereduko soin heziketa irakasle Xabi Lizeagak harrera bikaina egin zidan eta Irurtzunen jaio zen Reynolds txirrindularitza taldearen historia kontatu zidan. Gaztetxoa nintzela Tourra ikusi nueneko egun hura oroitu nuen. Ez Reynolds bakarrik, lehen mailako Xota areto futbol taldea Irurtzungoa zela jabetu nintzen, Julen Martija pilotaria ezagutu nuen, Jose Javier Zabaleta Atakondoako ikaslea izan zela aipatu zidaten, Aitor Garmendia Atakondoako gurasoa Miguel Indurainen taldekidea zela jakin nuen, Jorge Nagore pilotari ohia eta Txomin Nagore Osasuna, Atletico de Madrid eta Athletic taldeetako futbolari ohia ezagutu nituen, Atakondoako gurasoak biak, Nora Ruiz gurasoa, bere garaian Betis futbol 11-ko jokalaria izan zena… eta txundituta geratu nintzen. Jaendik nator, eta bertan oso kirolari gutxik lortu izan dute lehen mailako kirolari profesionalak izatea. Horregatik, Irurtzungoa harrigarria iruditu zitzaidan. Ez zela kasualitate hutsa pentsatu nuen, zerbait gehiago zegoela. Kontatzeko istorio oso politak zirela iruditu zitzaidan, nork bere mugak gainditzeko istorioak zirelako, eta istorio horiek biltzea eta jendeak horren berri izatea ongi legokeela otu zitzaidan. Sentsazioa dudalako Irurtzunen ez dela nahikoa baloratzen herriko kirol iragana, ezta gaur egun gertu aktibo eta hurbil ditugun kirolariak.
"Irurtzungoa harrigarria iruditu zitzaidan. Ez zela kasualitate hutsa jabetu nintzen"
Sakanan lehen mailako kirolari eta teknikari asko daude eta egon izan dira. Agian haiek hurbil ikusten ohituta gaude, baina kanpotarrek askotan aipatzen dute harrigarria dela halako eremu txiki batean horrenbeste kirolari egotea.
Zalantzarik gabe. Nire belaunaldiko jendea gaizki ohituta dago Irurtzunen, kirolari puska horiek ikustea ohituta daudelako eta bere garaian baloratu zituztelako, baina gazte jendeak euren berri ez izateak kezkatzen nau. Eta horrek eraman nau kirolari horien testigantzak jaso eta aurkeztu berri dudan liburua idaztera. Jendea Irurtzunen eta inguruetan dagoen kirol historiaz kontziente izateko.
ATAKONDOAREKIN LOTURA DUTEN 53 KIROLARI
Horrenbeste historia... nonbaitetik hasi beharko zinen.
Lehenengo arazoa informazioa mugatzea izan zen, hainbeste kirolari baitziren! Garai hartan Nafarroako Kirol Institutuko zuzendaria zen Ruben Goñi Atakondoako gurasoari nire egitasmoaren berri eman nionean –liburua eta ikus entzunezkoa egin nahi nituen, Informe Robinson antzeko bat–, berak esan zidan egin behar nuen lehendabiziko gauza informazioa mugatzea zela. Eta orduan konturatu nintzen kirolari askoren arteko lotura Atakondoa ikastetxea zela. Asko Atakondoako ikasleak, ikasle ohiak, gurasoak… zirela. Horrela, Atakondoarekin lotura duten 53 kirolari detektatu nituen eta haiek aipatu ditut liburuan. Ikastetxearendako polita da, bitxia delako. Eta beste bitxikeria bat da gizonen eta emakumezkoen proportzioa ia parekoa dela; hori datu garrantzitsua da.
Nola landu duzu liburua? Kirolari horien palmaresa eta lorpenak jaso dituzu?
Ez bereziki. Kirolari horiek izan zituzten eta dituzten balioetan zentratu naiz euren lorpenetan baino gehiago. Euren kirol munduan aurrera egiteko sostengatu ziren balioak aintzat hartu ditut, zailtasunak zituztenean –lesioak, istripuak, arazoak…–aurrera egitera bulkatu zituztenak. Niretako hori da garrantzitsuena. Bestalde, La Peluso txirrindularitza proba ere aipatu dut eta Iratxo mendi elkartea baita ere.
"Sentsazioa dut Irurtzunen bertako kirol iragana ez dela nahikoa baloratzen"
KIROL ESPIRITUA, OINARRIA
53 kirolari hauen ibilbidea jasotzeko elkarrizketa eta ikerketa lan asko handia da atzetik.
Bai, elkarrizketa asko daude atzean, baina azkenean hautaketa egin behar duzu, bestela gehiegizkoa litzateke. Bitxiak diren pasadizoak hautatu ditut, pasarte bereziak, gazteen arreta pizten dutenak, liburua irakurtzeko erraza eta erosoa izan dadin, eta gazteek transmititu nahi dudan mezua jaso dezaten: pertsona hauek dituzten kirol balioak zein garrantzitsuak diren, hain zuzen ere. Hau da, kirola egin dezatela eta kirolean oinarritu edo sostengatu daitezela bizimodu sanoago bat izateko.
Ez da kirola ikusteko modu ohikoa.
Guztiok, lehenago edo geroago, arazoak ditugu: gaixotasunak, bestelako arazoak… eta arazo horiei aurre egiteko guztiok kirol-espiritua izan behar dugu gure bizitzan, edozein zailtasunen aurrean hobeto erantzungo dugulako. Juan Carlos Unzue etortzen zait gogora. Eredu bikaina iruditzen zait. Une honetan kirolari hobea dela iruditzen zait bere garaian Osasunako edo Barçako atezaina zenean baino. Orain bere garaian kirolarekin barneratutako kirol-espiritu hori erakusten ari da. ELA gaixotasun larri eta gogorrari nola aurre egiten dion ikustea ikusgarria da; gaixotasuna gizarteratzen ari da ELA gaixoen bizi baldintzak hobetzeko. Txalotzekoa da. Hein handi batean, liburuarekin balio hori zabaldu nahi dut: arazoak sortzen direnean kirol balioetan sostengatzea, borrokatzeko eta aurrera egiteko.
Zenbat denbora behar izan duzu liburua idazteko?
2016an hasi nintzen informazioa jasotzen, baina ez nuen idazten hasteko une egokia aurkitzen, pandemia iritsi zenera arte. Orduan hasi nintzen. Konfinatu gintuztenean egunaren zati bat eskolarendako zen, beste zati bat kirolerako eta gainontzekoa idazteko. Nuen informazioa txukuntzen eta testuari forma ematen hasi nintzen. Une horretan ere emaztea minbiziaz gaixotu zen, eta liburua idaztea barrenak askatzeko modu bat izan zen. Liburuan zentratu nintzen, ihesbidea baitzen. Etxean genuen arazoa gainditzen lagundu ninduen psikologikoki. 2020ko Eguberrietarako bukatu nuen liburua, baina orduan, egia esan, ez nuen askoz gehiagorako adina animorik.
Urte eta erdi geroago argitaratu duzu.
Goizeder Lamarianoren kontaktua pasa zidaten eta berarekin harremanetan jarri nintzen. Liburua irakurri, eta gustatu zitzaion. Aukerak ikusi zizkion. Bera da nire literatura agentea. Lanean hasi zen, hainbat argitaletxek interesa azaldu zuten eta azkenean Eunsa argitaletxearekin argitaratu dugu liburua, proiektuan interes gehiena izan zuelako. Baina pandemiagatik eratorritako arazoengatik, inprentek duten paper falta, esaterako, atzeratu egin da.
"Kirolari horien kirol balioetan oinarritu naiz gehiago euren lorpenetan baino"
Zer iruditzen zaizu liburuaren edizioa? Gustuko duzu?
Bai, itxura polita du. Itziar Matxain argazkilari irurtzundarrak egin ditu argazkiak eta horrek ilusio berezia eragin dit. Azala polita da, Itziarren zenbait argazkiren muntaia da. Liburuan argazkiak egoteak liburua arintzen du, irakurgarriago egiten du, eta formatuaren aldetik ere irakurterraza da. Liburu polita. Nik nahi dudana da liburua eskuragarria izatea. Hau da, jende nagusiak irakurtzeko modukoa izatea, garai bateko kirolariak eta bizipenak oroitu ditzaten; gure kintadetakoek irakurtzeko modukoa izatea, kirolera berriro lotu daitezen, kirolarekin berriro ilusionatu daitezen eta berpiztu daitezen; eta gazteendako modukoa izatea, kirolariak estralurtar gisa ikus ez ditzaten, gertukoak baizik, eta eurek ere, nahi izanez gero, kirolariak izatea posible dutela senti dezaten. Irurtzunen argi ikusi baita kirolari profesionala izatera hel daitekeela. Horretarako, jakina, agian babesletza eskatu beharko dute, adibidez, Lacturale izan daiteke babesletzaren erakusleetako bat, eta Guaixeri difusioa eska diezaiokete, Guaixek kirolari eman ahal dion difusioak azkenean komunitate guztiaren onura sortuko duelako. Mezua ikastetxeetara zabaltzea nahiko nuke, Irurtzunek kirolarekin duen lotura horren berri izan dezaten.
Badirudi gaur egun jende guztiak kirola egiten duela.
Gimnasioetara doan jende kopuruak gora egin du. Hori hala da. Elite mailako kirolean emakumezkoen kirolak asko hobetu du. Izugarri. Baina kirol eskoletan neskek 12-14 urte betetzen dituztenean askok talde kirolak uzten dituzte. Ez dakit zergatik. Esan nahi dudana da gauza batzuk hobetu direla eta beste batzuk ez. Gure garaian ez zegoen telefono mugikorrik eta telebistan soilik bi kanal genituen. La 2-en denetariko kirolak eskaintzen zituzten: eskubaloia, hockeya, areto futbola, igeriketa, errugbia… eta kirolaren aldetik aberatsagoak ginen. Aldiz, gaur egun neska-mutiko askok soilik futbola jarraitzen dute, eta sarritan futbolarien bizitza pribatua jarraitzen dute gehiago kirola baino. Eta jende askok jotzen du gimnasiora, baina askok estetika edo gehiegizko pisuak bulkatuta, ez kirola egitearen onuragatik.
Kirola egitearen modua ere aldatu omen da.
Askok kirola etengabeko lehia bezala hartzen dute, muturrera eramaten dutena. Nire ustetan, gehiegizko lehiakortasuna dago. Sakanako Ibilaldia da horren adibide bat. Mendi martxa bat da, eta askok korrika egiten dute, ez doaz kirola egitera eta mendi txangoaz gozatzera. Kirolak lehiakortasun handia sortzen du, hori horrela da, eta horregatik, kirola ongi ulertu behar da. Gazteek bereziki. Kirola osasuna hobetzeko, ongi pasatzeko eta aisialdi hobea izateko da. Kirolak ez zaitu gainontzekoekin edo zure buruarekin ozpintzera edo haserretzera bulkatu behar. Ez dizu bestelako estresik sortu behar. Estresak eta arazoak bakarrik etortzen dira, ez ditugu bilatu behar. Eta hau gazteekin landu beharreko kontua da, bereziki. Gazte batzuk, esaterako, kirola eginezina den zerbait bezala ikusten dute, oso lehiakorrak diren eta topera dauden kirolariekin alderatuz gero eurek ezinezkoa ikusten dutelako. Eta frustrazioa sortzen die. Eta hori ez da horrela. Kirola oso ona da, baina gutxika hasi behar da. Egunero zerbait entrenatu. Gutxika hobetzen zoaz eta onurak sentitzen dituzu. Baina aparteko helbururik jarri gabe eta inorekin alderatu gabe. Ez dugu inorekin alderatu behar; zoriontsuak izan behar dugu. Eta nire liburuarekin ideia hori zabaldu nahi dut, kirol-espiritua izan behar dugula, hau da, kirolarekin gozatu behar dugula eta kirolak gure bizimoduan lagundu behar digula. Lehenago edo geroago kirolean sostengatuko baikara egunerokoan sortzen diren zailtasunei aurre egiteko.
"Kirol-espiritua badugu, edozein zailtasunen aurrean hobe erantzungo dugu"
Liburua Iruñean eta Irurtzunen aurkeztu duzu. Nolako harrera izan du?
Harrera ona izan du, baina aurkeztu berria da eta jende askok oraindik ez du irakurtzeko tarterik izan. Liburuko protagonisten iritzia jasotzeko desiotan nago. Aurkezpenera ikasle ohiak gerturatu ziren, gurasoak, ikasleak… eta askori liburua sinatu nien. Oso eskertuta nago. Liburua Irurtzungo Estankoan dago salgai, Iruñeko La muga liburudendan, edozein liburu dendetan, eskatuta, edo argitaletxearen webgunean.
Liburua gaztelaniaz eta euskaraz argitaratu duzu.
Gaztelaniaz idatzi dut, baina argi nuen euskaraz ere argitaratu beharra zegoela eta Sakanako Mankomunitatera jo nuen laguntza eske. Maite Iparragirre euskara teknikariak itzuli du, lan ordainezina eginez. Oso eskertuta nago.
ESKAINTZA ZABALA
Liburua pertsona askori eskaini diezu.
Etxekoei eta lagunez gain, kirolaren alde lan itzela egin zuten eta zenduta dauden zenbait irurtzundarrei eskaini diet: Legarra anaiak, Peio Alzueta eta Jose Antonio Martinez “El Chapas”, esaterako. Baita zendutako lagun batzuei eta senitarteko bati eta 30 urtez Atakondoako ikastetxeko atezaina izan zen Patxi Morenori, zendutakoa. Minbizia eta gaixotasun larriak dituzten gaixoak gogoan izan ditut, tartean minbiziaz zendu ziren bi ikasle, Murillo del Frutoko Adam eta Atakondoako ikaslea zen Aitziber Ganboa, Itsasokoa. Izugarri ditut gogoan, niretako inspirazio iturri dira, arazoei aurre egiteko adibide. Adamen eta Aitziberren oroimenez maratoi erdi bat egiteko erronka jarri nion nire buruari, eta lortu nuen. Ez nuen nire burua maratoi erdi bat ikusteko gai ikusten, baina gutxika entrenatzen hasita, lortu nuen, minbiziaren elkartearen aldeko Adanoren kamiseta jantzita nuela. Liburu hau ere eurendako omenaldia da. Eta hortik ere beste proiektu bat sortu zait.
PROIEKTU BERRIAZ
Proiektu berria kirolarekin lotuta al dago?
Bai. Minbizia, fibromialgia, ELA eta antzeko gaixotasunak dituzten pertsonendako kirol zentro bat egiteko proiektua da, gimnasioa, igerileku estali txikia, erabilera anitzeko gela eta garrantzitsuena, kirol medikuntzan aditua den medikua, fisioterapeuta, nutrizionista, psikologoa eta kirol monitorea izango dituena. Emaztea gaixotu zenean pisu asko galdu zuen eta ez zuen indarrik. Gimnasioan hasi ginen, baina gaixorik ez zeuden erabiltzaileen ondoan kikiltzen zen. Aldi berean, egiten zuen kirol gutxi hori bere osasunarendako oso ona zen. Kirola egiteaz gain, elikadura zaindu behar dute, fisioterapeuta behar dute, psikologoak… Granadan halako proiektu bat bulkatu dute eta harrera bikaina izan du. Proiektua minbiziaren, fibromialgiaren eta ELA eta antzeko gaixotasunak laguntzen dituzten fundazio eta elkarteetan aurkezten ari naiz, ea guztien artean egingarria ikusten den. Tamalez, geroz eta gehiago diren gaixo hauendako proiektu ederra litzatekeelako.
