Estatu kolpearen ondoren 70 eraildako izan ziren

Guaixe 2021ko ira. 28a, 10:01
Martin Zabalza, Cesar Layana, Ana Ollo, Izaskun Rodriguez, Fernando Mendiola, Esther Aldave, eta Daniel Oviedo. NAFARROAKO GOBERNUA

Memoria Historikoaren Dokumentu Funtsak 1936 eta 1948 bitartean Nafarroako errepresioan jasotako 3.507 hildako izan ziren. Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikerketa taldearen azterketa baten emaitza da.

Nafarroako Unibertsitate Publikoko Nafarroako Memoria Historikoaren Dokumentu Funtsak “Gerra Zibilean eta lehen frankismoan (1936-1948) Nafarroan izandako errepresioaren biktima hilkorren zentsua” ikerketa egin du, Fernando Mendiola Gonzalo irakasleak gidatuta osatutako lana. Txosten horretan 1936 eta 1948 artean Nafarroan izandako errepresioari buruzko zifrak eguneratu dituzte. 

Ondorioz, gaur egun funtsaren datu basean 3.507 biktima daude erregistratuta, garai horretan errepresio frankistak hildakoak, 1936ko garilean Nafarroan bizi zirenak edo Nafarroan erailak izan zirenak. Nafarroan eraildakoen artean 70 sakandar (%1,99) daudela jaso du funtsak. Ibarreko bost udalerritan ez zen erailketarik izan, gainontzekoetan bai. Herrietako eraildakoen eta mila biztanleko tasari erreparatuta, eraildako gehien izan zuen herria Olatzagutia izan zen, 11,89 (20 eraildako). Atzetik honako udalerriak ditu: Altsasu 8,39 (28), Ziordia 6,01 (3), Etxarri Aranatz 6 (9), Arbizu 4,91 (4), Uharte Arakil 3,87 (3), Bakaiku 2,46 (1), Lakuntza 1,55 (1) eta Arakil 0,46 (1).  

Txosten horrekin batera, osagarri gisa, kartografia atal bat ireki dute funtsaren web orrian, goiko barrako "mapak" menutik eskura daitekeena. Bertan, udalerri bakoitzeko eraildako pertsonen kopuruak eta tasak kontsulta daitezke, Nafarroan bizi ziren biktimen kasuan, bai eta bizileku dituzten probintziak ere, estatu-kolpea gertatu zen unean Nafarroan bizi ez ziren pertsonen hilketa eta heriotza gatibuen kasuan. Kartografia-atal hau berrikuntza bat da Memoria Historikoaren Dokumentu Funtsaren lanak Nafarroan zabaltzeko eta ikusarazteko orduan, eta etorkizunean mapa espezifikoagoekin edo beste kategoria errepresibo batzuei buruzkoekin osatuko da.

1936ko estatu kolpearen ondoren eraildakoen kopuruak
Udalerria 1930eko populazioa Erailak Tasa %0
Altsasu 3.339 28 8,39
Arakil* 2.151 1 0,46
Arbizu 815 4 4,91
Arruazu 275 0 0
Bakaiku 407 1 2,46
Ergoiena 1.094 0 0
Etxarri Aranatz 1.499 9 6
Irañeta 361 0 0
Iturmendi 423 0 0
Lakuntza 647 1 1,55
Olatzagutia 1.682 20 11,89
Uharte Arakil 775 3 3,87
Urdiain 763 0 0
Ziordia 499 3 6,01
Sakana 14.730 70 4,75
*Garai hartan Irurtzun Arakilen parte zen.
Iturria: Nafarroako Unibertsitate Publikoa.