Ganibet taldeko sortzailea eta kidea, Elektrokela Elektrotxarangako gitarrista eta bertsolaria da Ekain Alegre altsasuarra. Ingeniaritza Elektronikoa gradua ikasi ondoren, soinu teknikari ikasketak amaitu berri ditu. Saltsa guztietan dagoela esan daiteke. GUAIXEko kolaboratzailea ere izan da, Bazterretik kultur iritzi zutabean, eta bertan euskal kulturaren eszenari buruz hitz egin du: besteak beste, Sold out-aren kultura, kontzertu handiak eta horrek dakarrena.
Nola ikusten duzu euskal kultur eszena?
Pixka bat irregularra ikusten dut. Proposamen nahikoa badago, genero guztietarako proposamen nahi dago edo gero eta genero gehiago sortzen edo garatzen ari dira. Lehen hegemonikoagoa zen; rock. Baina orain musika berriarekin sortu diren genero gehiago daude. Hori eskaintza aldetik, baina gero egia da kontzertu aldetik ez dela horrela. Antolatzaileek askotan, leku batzuetan, gauza berdinak kontratatzen edo deitzen dituzte, eta azkenean esposizio handien duten taldeak hiru edo lau dira. Behintzat euskal eszenako zirkuitu handiagoetan; zirkuitu txikian egia da badagoela plaza guztientzat, baina ikusgarritasun gehien dutenak beti dira bost edo sei talde. Radio formula jarraitzen duten taldeak, eta azkenean bonbo gehien ematen zaiena dira. Beraz, produkzio edo eskaintza aldetik nahiko ondo dago, gero eta hobeto, baina gero etsigarria da kartelak ikustea.
Betikoak agertzen direlako?
Gero egia da entzulea ohitzen dela gauza bat entzutera eta askotan oso erraz erretzen da eta urte bat edo bi urte gauza bera biratzen egon ondoren bat-batean jendea berataz ahazten da eta beste bat hartzen du. Pixka bat kezkagarria da nola gertatzen den hori talde batzuekin. Egia da zenbait ekoizlek, irratik, telebistak edo hedabidek sekulako boterea dutela aukeratzeko nor eta noiz altxatu. Gero barnetik ikusten duzu eta nola iritsi da hau hona? Eta ikusten duzu honen laguna dela edo beste horrekin dagoela... Botere hori ez dutenek, errekurtso hori ez dutenek, nahiz eta besteek baino agian musika hobea egin edo behintzat lan handia egin eta eskaintza serioagoa izan, hor gelditzen dira. Euskal Herrian gertatzen da, ez dut izenik esango, baina telebistan beti berdinak ateratzen direla; handiak. Jendeak uste du hor dagoela lan asko egin duelako edo meritokrazia bat dagoelako dela. Hau eta bestea egin duenez, hemendik eta handik pasatu denez, hor dago. Baina badira taldeak daramatenak besteek baino urte gehiago beste zirkuitu batean eta jendeak ez ditu ezagutzen. Kontzertu bat ikusten duzu talde underground batean eta flipatzen duzu. Agian besteak baino potenteagoak edo erakargarriagoak dira. Baina ez dute interesatzen edo beste jarrera eta kanon batzuk aurrera eramaten dira, eta geri ikusten duzu horien atzean norbait edo interes multzo bat dagoela. Euskal Herrian eta edonon; eta ez bakarrik musikan, beste arlo batzuetan ere.
Komunikabide tradizionalek indarra izaten jarraitzen dute? Zer paper dute sare sozialek?
"Sare sozialena beste eragin mota bat da; erabili eta botatzekoa balira bezala"
Nik uste dut baietz. Nire ustez sare sozialena beste eragin mota bat da. Duela gutxi ikusi nuen Youtuben bideo bat artista baten kontzertu batena zeinari biralizatu zitzaion abesti baten estribilloa, duela gutxi Sukenari gertatu zitzaiona, super birala egin zitzaiola zati bat; orduan, jende pila bat kontzertua grabatzen zegoen eta parte birala iritsi zenean jende guztiak zekien letra, hamabost segundoko zerbait zen, eta jende guztia kantatzen zegoen. Hurrengo lerroa iritsi zen, ez hurrengo estrofa, hurrengo lerroa, eta inork ez zuen abestu. Abeslaria guztiz harrituta gelditu zen. Jende guztiak zati hori daki bakarrik. Sare sozialen eragina desberdina da. Gaur egun modan dago laguntasunari edo parrandari eta horrelako gauzari estribillo bat eginda Instagramen aukera pila bat dituzula biralizatzeko. Beste biralitate mota bat da, ez da hain iraunkorra. Egia da Spotifyn bisitak ekar ditzakeela, baina ez dauka horrenbeste arrastorik. Izan daiteke abesti on bat eta jendeak entzungo du, baina agian ez da kontzertu batera joango. Baina telebistetan eta irratietan taldeei enfokatzen zaie, eta abestia gustatzen bazaie jarraipena egingo zaio eta hurrengo single-a jarriko dute ere. Uste dut oraindik indarra dutela, eta gero haiek ere sare sozialei garrantzia ematen diote eta betiko indarrari gehitzen zaio. Sare sozialetakoa espontaneoagoa da, erabili eta botatzekoa balira; bi aste barru beste bat egongo da.
Zenbait euskal sortzailek kontzertu handiak antolatzeko ahalmena erakutsi dute. Zeren seinale da?
Horren inguruan duela gutxi irakurri nuen uste dut Odei Barrosoren artikulu bat esaten zuena horrek ez duela esan nahi ekosistema ongi doanik, eta guztiz egia da. Hiru talde dira: Gatibu, ZETAK eta ETS. Nik uste dut hor sartzen dela marketina. Kontzertuak ETBn bota dituzte, sekulako promozioa egin dute, agian bi hilabete lehenagoko promozioa egin izan dute sarrerak erosteko, nahiz eta batzuetan ez den beharrezkoa izan atera eta berehala saldu direlako; beste makinaria bat da. Guapo dago hori, hau da, ikusten euskal taldeek edo musikariek ez dutela zertan herriko jaietan edo X festibaletan, baizik eta produkzio horiek aurrera eramateko ahalmena dutela.Baina ez dakit non sartzen den musika eta non sartzen den showa edo produktua. Ikusi dugu saltzen dena ez dela musika; ZETAKek mitologiaren elkargune erraldoi bat saldu zuen, ETSek herriko jai erraldoi bat saldu zuen egun osoko egitarauarekin... Pozgarria da euskal k ulturan horrelakoak ikustea, baina gero beste aldean gaztetxeak, jaiak edo bestelakoetan egiten diren kontzertuak eta jendea kontraesankorra da. 60 edo 70 euro ordain ditzake sarrera konkretu bat erosteko aurretik ikusi duen kontzertu bat berriz ikusteko, baina gero jotzen du talde batek gutxi ezagutzen duzuna doan edo bost eurogatik eta jendea ez da kapaza hori ordaintzeko talde berriak ikusteko. Jendeari ahaztu egiten zaio non hasi diren besteak. Ez balira halako zirkuituengatik ez legoke BECerik. Gainera, nik uste modelo hori iraungitzear dagoela. Euskal Herrian zenbat gara? Hiru milioi? Euskal kultura kontsumitzen dugunak betiko frikiak gara, bota 500.000. Ezin duzu kobratu kontzertu bakoitzarengatik 50 euro eta urtean zehar hiru BEC egin hiru talde horiek ikusteko, eta gero urtean zehar musikaz ahaztu. Nire hausnarketa da.
Talde berriren batek saltoa egin beharko du?
Ez dakit. Irratiek eta produktorek agitzen dute. ETS duela bost urte txosnetan eta ska jotzen zuen talde bat zen. Estiloan buelta bat eman zuen eta hortik aurrera oso arrakastatsuak izan dira. Ez dakit horrelakorik aterako den. Muguruza, Gatibu... Beste historia bat daukate. Gatibuk 25 urte daramatza jotzen eta Muguruzak 40 urte.
Nostalgiaren eragina.
Musika eta nostalgiaren formula hori erabiltzen da gaur egungo musikan ere. ETSek adibidez esan zuen ez dutela utzi behar baina bai bira amaiera zela, eta bira amaierako kontzertua eman eta iragarri dute Bartzelonan eta Madrilen sekulako kontzertuak emango dituzte. Bukle bat da. ZETAKek gauza bera: Nafarroa Arena bete, amaitzen da, eta bederatzi hilabete barru beste kontzertu bat emango duela Ilunben. Nostalgia eta FOMOa sartzen dira. ZETAKen kontzertua nahiko merkea izan zen, baina kontzertua amaitzen da, estasiarekiin goraino zaude eta bat-batean iragarki bat urte bat barru Ilunben. Eta joan behar duzu; nostalgia, egon beharra... ETSekin berdin. Kontzertua amaitu eta QR bat banatu zuten eta gainera konkista hitza erabiltzen dute; Bartzelona eta Madrid konkistatu behar ditugu. Dugu; kolektiboa. Baina agian ez dugu Bartzelona eta Madrid konkistatu behar eta eman behar diogu bultzada bat bertako eszenarioari edo talde handi bezala erramintak jarri behar dituzu. Eta ez norberaren egoagatik Bartzelonara 15.000 pertsonako pabiloi bat betetze eta gero Madrilera beste 15.000. Bukle bat da. Hainbeste izan behar izatea geroz eta handiagoa geroz eta handiagoa... Ez dakit nora daraman horrek euskal kultura. Biren esku dago. Beste bat aipatzeagatik Bulego; duela gutxi esan zuen geldituko zirela eta Kursaalen egingo dute agurra. Talde mainstrain bat da, baina BEC betetzeko ahalmena ZETAKek eta ETSek dute. Izarok ere BEC bete zuen, baina agian berriz ez luke bertan egingo. Duplak Agurainen egingo du azkena.
Talde berriek jotzeko aukera dute? Zirkuiturik dago?
Badago, eta Ganibeten ikusten dugu dagoela, antolatzeko gogoa dagoela eta kontzertuak entzuteko gogoa dagoela. Antolatzaileengandik iristen zaiguna ilusioa da. Aurrekoan Areatzan egon ginen eta jendeak kontzertuak antolatzeko ilusioa zeukan; bi talde berri ginen, Adur eta gu, eta jendea etorri zen. Aukera badago. Erraza da? Egoeraren arabera. Nik uste dut ezetz. Antolatzeko gogoa behar da. Ikusten duzu toki batzuetan historikoki kontzertuak antolatzeko esparruak izan direnak, eta utzikeria edo ez dakit zein interes dauden eta ez direla egiten. Oso gertu bizi dugun gauza bat da, azkenean ikusten dituzu bi edo hiru izen kartelean eta batzuetan berdinak dira, eta ez direnak erakargarriak ere. Apustu falta bat izaten da. Beldurragatik izan daiteke, edo ez dakit zergatik, baina batzuetan jendeak ez dauka interesik kontzertuak ikusteko. Jendea bizi da beste gauza batzuetan. Militantzia pixka bat eskatzen du: goazen X musikariengan apustu egitera.
"Zerbait badago; makrokontzertuekin jarraitzen badugu, oasia lehortuko da"
Seguruenik ez da ongi aterako, agian ez da jenderik joango, baina ez bazaio plazarik eskaintzen, azkenean ez da aurrera aterako eta oasia izango da oasia. Orain badago zerbait, baina jarraitzen badugu makrojaialdiak eta gauza handiak potenziatzen, azkenean besteak lehortzen joango dira. Ez badira 150 pertsona ikustera joaten eta ez badute pila bat kontsumitzen, ez dira antolatuko. Batzuetan zaila da irakurketa hori egitea; askotan dirua ateratzeko antolatzen dira, jendea erakartzeko. Baina arriskatzeak merezi du.
Publikoaren aldetik talde berriak entzuteko jakinmina dago?
Bai. Lekuaren arabera. Egia da hori betiko topikoa dela; Sakanan batzuetan gertatzen dena da bizi garela iraganean anklatuta. Batzuetan desesperantea da gazteen talde bat sortu eta Eskorbuto eta La Polla jotzen dute. Ongi, guay; musika egitea oso ongi dago, eta ni berdin hasi nintzen, eta gustatzen zait musika hori. Baina badaude gauza gehiago. Batzuetan interes faltagatik baino da ez dakizula non bilatu. Gaur egun daukagu hainbeste musika eskura, ez dakigula non filtratu eta non topatuko dugu nahi duguna. Guk oso argi ikusi dugu Bizkaian eta Gipuzkoan: retroalimentazioa. Batek talde bat deskubritzen du, esaten dio bere lagun taldeari eta justu asanbladan daude eta ekartzen dute. Orduan, jende gehiagok entzuten du. Zorte kontua da, eta arriskatu behar da. Agian zure talde gogokoena bost minutura jotzen dago, eta ez dakizu ez duzulako entzun. Orduan, nik uste badagoela gogoa, baina batzuetan konfort zonaldetik atera behar da. Askotan gertatzen da inguruan askori gustatzen zaiela musika zaharra eta da nola... Musika berria atera da, eta talde hau gustatzen bazaizu beste hau gustatuko zaizu. Batzuetan altaboz falta da, eta beste beste batzuetan zorte falta. Spotifyn abesti batekin topatzearekin batzuetan nahikoa da.
Orduan, estilo aldaketarik ematen ari da?
Sakanan rock zaleak gara, eta hori oso barneratuta dago. Esan behar nuen ateratzen diren hamar taldetatik bederatzi direla rock, baina ez; hamar taldetatik hamar dira rock edo rock-punk-oi estiloaren inguruan daudenak. Nik uste gertatzen dela Sakanan kontzertu bat ikustera zoazela eta zure erreferentea oholtzaren gainean dagoena hori da; hamalau urteko mutik batek, normalean mutilak direlako, hori ikusiko du eta orduan esango du: hau egingo dut. Pixka bat bukle bat da. Gero horrek beste gauza bat dakar: jendeak ikusten du gaztetxean jotzen duten taldeak nolakoak diren, bakarrik ikusi behar da azken lau hilabetetan egon diren festetan zein taldek jo duten eta estilo berdinekoak diren; pasada bat da. Orduan, estilo hori gustatzen ez zaion jendeak esango du: ze pereza musika; ze pereza gaztetxe batera joatea kontzertu batera, beti berdina delako. Musika gaztetxera esaten du jendeak. Hemen. Beste herri batera joaten zara, hemendik 50 kilometrotara, eta musika gaztetxera beste gauza bat da. Agian zurekin bat egiten duena. Orduan, ez zait gustatzen hemengoa, nahiz eta hemen egon daitezkeen lauzpabost talde niri gustatzen zaizkidan musika jotzen dutena. Baina nola ez ditudan ikusten ez dira existitzen. Buklea da.
"Erreferenterik gabe, indiferentzia, eta horrekin kontzertuetara ez joatea"
Erreferente edo aniztasun falta dagoenez, musikarekiko indiferentzia dakar, eta indiferentziak dakar kontzertuetara ez joatea. Orduan, ZETAK ikustera joaten zara, eta kupoa bete duzu. Uste dut badagoela txipa aldatu beharra. Ez da bakarrik antolatzaileak, batez ere helduek badute horrelako mesprezua musika berriaren inguruan. Nola ez dauden bi gitarra eta ez dit balio; ez da musika, ez dute serio hartzen. Gure gertatu izan zaigu, orain agian ez hainbeste baina hasieretan bai. Eta horren atzean lana dago, entseguak daude... Baina ez dute serio ikusten. Gero ateratzen da talde bat hiru akorde jotzen dituenak, garraxi egiten duena, eta bi gitarra eta bost anpli dituenez serioak hartzen direnak. Jendeak esan dezake Sakanan ez dela musikarik egiten edo errespetatzen duela egiten dena, baina ez zaiola gustatzen. Guapo dago jendeak abestea eta musika egitea, baina guapoagoa musika babestea musikagatik, ez bakarrik lagunak direlako; kontzertura noa gustatzen zaidalako.
Oraindik estereotipoak daude?
"Orain agian ez dago hain estigmatizatua, baina oraindik zerbait badago"
Nik uste dut baietz jendea eta musika lotzen direlako. Orain agian ez dago hain estigmatizatua; agian ez da hain arraroa esatea reaggatoia gustatzen zaizula esatea, lehen bezainbeste behintzat. Baina oraindik horrelako zerbait badago. Gehienbat 40 edo 50 urte baino gehiagokoengatik gertatzen da. Hala ere gertatzen da reggatoia entzuteko guay, baina gero esaten duzu reaggatoia jotzen duzula eta ez zaituzte serio hartzen. Bad Gyal edo Nicky Jam zara edo nola egin behar duzu zuk reaggatoia? Baina bai uste dut gauza aldatu dela. Duela hiru edo lau urte klasean esan nuen C. Tanganaren diskoa gustatzen zitzaidala, sekulakoa delako, eta jendeak esaten zidan: nola gustatu behar zaizu hori? Eta gaur egun jendeari galdetzen diozu eta diskotzar bat dela esaten du. Zer edo zer aldatzen ari da, baina oraindik ere nik uste dela zer ikusten duzun eta zer garen.
Genero aldagaia kontuan hartuz, berdintasuna dago?
Teknikarien aldetik sektorea oso maskulinizatuta dago; teknikaria naizen heinean, maskulinizatuta dago, eta klasean ikusten zen ere. Aurrekoan Bergaran jo genuen eta teknikariak neskak ziren eta salbuespenezko zerbait da. Publiko aldetik kontzertuaren arabera da, eta giroa pila bat aldatzen da. Izugarria da. Oholtzaren gainetik Amaiurrek eta biok nabaritzen dugu pila bat. Gure kontzertuetan zortea dugu eta nahiko anitza da eta errespetuzko publikoa da. Jendea gozatzen egoten da. Gero etortzen zara X gaztetxeko punk bertsio taldea ikustera eta publikoa guztiz desberdina da: garagardoa botatzen, jendea bultzatzen... Errepikatzen den zerbait da. Orduan, normala da batzuei pereza ematea ikustera joatea, jarrera batzuk bultzatzen direlako. Musikarekin batera jarrera batzuk bultzatzen dira.
"Talde bat ekartzen duzunean ez zara bakarrik musika jakin bat ekartzen ari"
Hor dago beste irakurketa bat; musikatik haratago festa modeloetan ere zer defendatu nahi den. Talde bat ekartzen duzunean ez zara bakarrik talde bat ekartzen ari, taldeak jotzen duen musika eta ekartzen duen giroa ere ekartzen duzu; oholtzaren gainean sortzen den irudia. Nik uste geroz eta gehiago zaindu behar den gauza bat dela, horrek ere ekarriko duelako etorkizuneko musika. Kontzertua bukatzen denean jarrera tokian geratzen da. Oso argi ikusten dugu; Igorren jo genuen eta publikoa gozatzen zegoen, beste jarrera bat ikusten zen.
Eta oholtzara emakume gehiago igotzen ari dira?
Nabaritzen da eta gero eta talde gehiago daudela bakarrik emakume daudenak. Guay dago. Geroz eta normalizatuagoa dago, eta jendea estigma kentzen ari da. Beti egongo da tontoren bat, beti dago bakarren bat komentarioak egiten dituztenak, baina gero eta parekidetasun gehiago dago eszenatokian. Hemen inguruan ez da halakorik. Hitza da tristea. Talde berriak egotea eta jendeak musika jotzea ongi dago, musika da dagoen onena, baina pixka bat desesperantea da beti berdina izatea. Gu ez gara salbatzailea ez ezer, baina guk egiten dugu zerbait desberdina eta esaten genuen agian orain jendea animatzen zela hemen zerbait desberdina egitera. Urte pare bat pasa dira eta ez dugu ikusten gainditu denik. Duela urte pila bat nik bertsio talde bat neukan, eta hamar urte pasa dira eta taldeek jarraitzen dute gauza bera jotzen. Apostu bat egin behar da; goazen hartzera beste musika bat egiten duten taldeak. Horrela erreferenteak sortuko dira.
Euskaraz jakin bai baina hitz egiten ez dutenei euskal kulturak komunitate sentiarazi diezaieke?
Bai. Nik uste dut baietz, eta hori dela ZETAKen eta ETSen kontzertuen arrakastaren oinarri nagusiena. Jende pila batek ez du euskaraz hitz egiten, eta joan da Instagramera igotzeko edo zer polita momotxorroa pasarelan korrikan. Kontzertu horretara joatean zerbaiten parte sentitzen dira, eta ETSen edo ZETAKen hitzetan ikusten da; zerbaiten parte gara. Horrek dakar zerbait oso arriskutsua dena, uste duzu kontzertu horretara joatearekin eta parte hartzearekin ari zarela musika salbatzen. Kupoa bete dut. Beste musika guztia berdin zaizu. Orduan, komunitatearen parte zara, baina komunitate horren parte zara egun batean. Gero euskara ahaztu egiten zaizu. Hitzaldi batera joan, bertso saio batera, kontzertu batera... Bestela ari zara makinari bati dirua ematen, ez zara ezerren parte. Sentiarazten zaitu zerbaiten parte, euskalduna eta modernoa zarela, baina gero praktikan hiru talde euskaldunengatik galdetu eta betiko hiruak esango dute. Tranpa bat da. Norbanakoari balio dio horren parte sentiaraztea.
BERTSOLARITZA
Nola ikusten duzu bertsolaritzaren egoera?
Bertsolaritzaren inguruan gertatzen da ia musikarekin bezala. Antolatzaileek nahi dute karteletan bertsolari ospetsuren bat ziurtatu eta bertsolari top-en bat ekartzen dute, eta tokiaren areabera bertako bertsolariengatik apustua egiten dut ere. Toki guztietan ez da hori gertatzen. Bertsolaritzan plaza batzuk nahiko itxiak dira, eta gazteentzako sariketak daude, baina hortik kanpo zaila da gauzak topatzea.
Baina etorkizunik badago.
Bai. Bertsolaritzan bai eman dela eraberritze bat azken urtetan. Hainbat mugimendu eta birplanteamendu egon dira. Adibidez, bertso saio musikatuak eta horrelakoak sortu dira, eta guay dago bertsolaritzak berasmakizun hori izatea eta ikustea herri desberdinetara esportatzen ari dela. Altsasun adibidez horrelako saioak egon dira, eta harrera ona izan dute. Garapen bat izaten ari da, eta Sakanan ongi hartzen ari da. Duela gutxi Gaztetxeak Bertsotan bertso saioa egon zen Altsasun, gaztetxea bete zen; bertsolaritzak badauka Sakanan musikarekin gertatzen ez dena, eta da saio berriak sortzen ari direla, formatu berriak. Antolatzaileak sekulako lanketa egiten ari dira horren inguruan identifikatzen jendeari zer gustatzen zaion. Bertsolaritza kanpotik nahiko estanko bezala ikusten da, bertsolaria kantatzen, baina kontrakoa gertatzen ari da. Berrasmatzen ari da, eta nik uste beharrezkoa dela kulturaren esparru guztietan; zerbait estankatuta gelditzen bada, hiltzen joango da.
Bestelako arte eszenikorik (antzerkia, dantza...) kontsumitzen duzu?
Ez, denborarik ez dudalako. Zintzoa izanda gustatzen zait eta joan naizenetan asko gustatu izan zait eta flipatzen dut. Gustatuko litzaidake operara eta horrelakoetara joatea. Baina ez dit ematen. Ikasturtean zehar aste osoa ikasten eta asteburua iritsi eta bi entsegu, bi kontzertu... Ez dago denbora fisikorik. Ikusten dudanagatik hemen antzerkia sustatzen da eta eskaintza nahiko dago, nahiz eta euskaraz, zoritxarrez, ez den hainbeste sustatzen. Eman dira kasuak aktoreengatik euskaraz zela pentsatzea, eta hona iritsi eta gaztelaniaz izatea. Herri honetan euskarazko ekitaldiak sustatzea beharrezkoa da. Mugimendua falta da. Jendea ez dela joaten esan ohi da, baina zergatik ez da jendea joaten? Dagoena ez zaielako gustatzen. Iortiak buelta gehiago eman behar dizkio horri. Ez da bakarrik dirua irabaztea, zerbait gehiago bada.
