Nafarroako hezkuntza sisteman alderdi politiko batzuek euskararen irakaskuntzaren aurka egiten dituzten diskriminazio guztiak ikus ditzakegu. Une honetan Iruñeko edo Mendigorriako haur-eskolekin gertatzen da, baina Lanbide Heziketa da ahaztuta dagoena. LH eta euskara.
Duela oso urte gutxi arte, ezin izan dugu LHko ziklo edo zentrorik euskaraz ikusi. Azkenik, ikastetxe txikietan lortu da, hala nola Beran edo Baztanen, eta zikloren bat Iruñean eta bere eskualdean.
Gaur egun, goi-mailako 94 ziklo eskaintzen dira gaztelaniaz, 4 gaztelania-ingelesez eta 7 euskaraz. Erdi Mailan 102 ziklo gaztelaniaz eta 13 euskaraz, eta, azkenik, Oinarrizko Lanbide Heziketan 47 gaztelaniaz eta 3 euskaraz. Berako eta Baztango Ikastetxeak kontuan hartzen baditugu, konturatuko gara Iruñean eta bere eskualdean, euskaraz ikasteko eskubidea ez bermatzeaz aparte, euskarazko eskaintza ez dela nahikoa D eredutik datozen ikasleen eskarirako.
Sakanako LHn plan estrategiko bat egin zen, Berako Toki-Ona Institutuan edo Baztangoetan aurretik egin zena. Zentro horiek ere eremu euskaldunekoak dira. Plan estrategiko horrek proposatzen zuen langile finkoek erretiroa hartzen zutenean edo beste leku batzuetara joaten zirenean euskara erabiltzen zuten irakasleak sartzea. Bitarteko irakasleei dagokienez, ehuneko bati euskaraz jakitea eskatuko litzaioke, eta irakasle euskaldunak pixkanaka gehitzen joango lirateke. Ibilbide bera egin zuten Beran edo Baztanen 1998tik, eta inoiz ez zen inor aurka agertu. Horrela, irakasleak gai dira eskolak gaztelaniaz eta euskaraz emateko, ikasleen beharretara egokituta. Orain, ordea, Hezkuntza Sailak atzera bota du Ikuskaritzak eta ikastetxeko klaustroak bere garaian onartutako Plan Estrategikoa, eta ikasle euskaldunen % 70ek baino gehiagok ez du inolako eskubiderik ikasketak euskaraz jarraitzeko.
Txantrean, duela urte gutxi, Mekatronikako Goi Maila bikoiztu zen Bideko Ama Birjinaren instituituan. Euskaraz jartzeko adina ikasle zeuden, baina interes ilunak zirela medio, ez zen planteatu ere egin.
Salatu nahi dugu Hezkuntza Sailak betidanik eta ez bakarrik gaur egun duen interesik eza Lanbide Heziketan euskarazko zikloak sartzeko. Badakigu COVID-19k eragindako salbuespen-egoeran beste lehentasun batzuei erantzun behar zaiela premiagatik, baina Nafarroako LHko euskararen eskariaren azterketa egin dezakete eta egin behar dute. LAB, Steilas eta ELAk Lanbide Heziketako zuzendari nagusi eta Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuko Plangintza eta Berrikuntza Zerbitzuko zuzendari Tomas Rodriguez eta Esther Monterrubiori eskatzen diegu abian jar dezatela, kontuan hartuta euskara- eta gaztelania-zikloek baldintza berberak izan behar dituztela plana ordutegi-diskriminaziorik eta bestelakorik gabe gara dadin.
Hezkuntza Sailak erabakiak hartzerakoan ez ditu inoiz ikasleak kontuan hartzen, ezta haien eskaerak edo beharrak ere; hala ere, uste dugu prozesuan parte hartu ahal izan behar dutela, hezkuntza-proiektu global baten zati gisa, ikasgelan parte hartzetik harago. Garrantzitsua da, halaber, familiek parte-hartze zabala eta bizia izatea beren testuinguruaren sinbiosian. Nor da honetan kaltetuena? Argi eta garbi, ikasle euskaldunek eta ikasketak euskaraz egin ezin dituztenek. Ez da lehen eta bigarren mailako herritarrik egon behar hezkuntza-eskaintzan, ezta LHn ere.
