Denon bizitzak erdigunean leloa hartuta mobilizatu zen Euskal Herriko mugimendu feminista Martxoaren 8an, Emakume Langileen Nazioarteko egunean. Mugimendu berak jakinarazi du “borroka artikulatu bat planteatzen” duela “gaurtik aurrera greba feminista orokor baterantz”.
Zergatik erreparatu dio mugimendu feministak zaintzari?
Kitz. Emakumezkooi betidanik dagokigun gauza bat izan da zaintza. Baina pandemiatik hona zentralizatu da. Kapitalismoa krisian dago, baina krisian dagoena zaintza bera da. Hortik hainbat hari ateratzen dira: haurren zaintza, adinduena, sektore publiko zaintzaren prekarizazioa eta abar. Horregatik, zaintza guztiak erdigunean kokatzearena eta greba deialdia.
Miren. Zaintza arrazializatua da, sexualizatua da, gero eta prekarizatuagoa da. Hor daude haur eskoletakoen borroka, Aita Barandiaran adinduen egoitzako eta Josefina Arregi klinikako langileen baldintzak eta aldarrikapenak, pediatraren eskaera... Azken horrek ere haurren zaintza funtzioa baitu. Azpimarratu beharra dago zaintzak ikutzen gaituela, gehienbat emakumezkoak egiten dute. Horregatik jarri da zaintza erdigunean.
Zaintza hitza entzutean hiru irudi datozkigu askori burura. Batetik, senideren bat zaintzen ari den emakumezkoa.
M. Emakumezkoei atxiki zaien rola hori da, zaintzarena. Izan ama, izan emazte, izan ahizpa zaharrena... Beti bete izan ditu familia horretako hutsuneak eta zaintza lan horiek.
K. Gure lan baldintza prekarioak badira, ordu asko sartu behar baditugu, gure adinekoez ezin ardura gaitezke. Hori krisi bat da, pertsonala, baina kolektiboa aldi berean.
Atzerritarren Legea ere hor dago. Horrek zaintzaren prekarizaziora bideratzen gaitu.
Bestetik, migratu eta adineko pertsonak zaintzen ari direnak.
K. Gure inguruan, intersekzionalitatea kontutan hartuta, hor arrazismoaren edo etniarena kontuan izan behar dugu. Askotan gure adinekoak zaintzen dituztenak emakumezkoak izateaz aparte, beste herrialde batzuetatik etorri eta egoera prekarioan dauden emakumezkoak dira. Hor egiturazko beste zapalkuntza bat jasaten dute: arrazakeria. Eta, gainera, Atzerritarren Legea ere hor dago. Horrek zaintzaren prekarizaziora bideratzen gaitu.
Azkenik, erakundeetan adinekoak zaintzen dituzten langileak.
K. Hor beste arazo bat dugu. Sektorearen pribatizazioa, alde batetik. Sektore publikoaren prekarizazioa. Hor emakumezkoak daude. Ez dute soldata egokirik jasotzen. Feminizatutako ekonomia batean daude. Arazo potolo bat dugu hor, denon arazoa dena.
Askotan emakumezkook ardura hori hartzen dugu; etxeko lanez aparte, ez dakit noren zaintza. Eta horrela gure bizitzak immolatu egiten ditugu.
Zaintzaren hiru irudi estereotipatu aipatu ditugu, baina pluralean ari zarete. Gehiago dira, ezta?
K. Bai. Hor ere badago txikitatik emakumezkoei askotan ezarri diguten zaintza bat, popinak ematen dizkiguten unetik zaintzeko derrigortze hori dugu. Mugimendu feministatik esaten dugu kolektibizazioa mahai gainean jarri behar dugula. Baita ez zaintzeko eskubidea ere. Zeren askotan emakumezkook ardura hori hartzen dugu; etxeko lanez aparte, ez dakit noren zaintza. Eta horrela gure bizitzak immolatu egiten ditugu.
M. Zaintzaren erantzukizuna denok hartu behar dugu. Kolektibizatu behar da. Emakumezko eta gizonezkoen, denon, erantzukizuna da zaintza. Publiko eta komunitarioa izan behar du.
Zaintzarekin negozioa ez litzatekeela egin behar esaten duzue, zergatik?
K. Zaintza eskubide bat delako. Horregatik esaten dugu bizitzak, pertsonak, erdigunean jarri behar direla. Askotan bizitza jarri beharrean ekonomia eta kapitala jartzen delako erdian. Horrek egoera prekarioak, mina, ezinegona eta hori guztia ekartzen du.
Zaintza modu kolektiboan ulertzen duzue, ez indibidualizatuan. Azaldu diezagukezue?
M. Saretze feminista eta kolektibo bat eman dadila. Zaintza ez da norbanakoarena, ezta emakumezkoen kontua. Zaintza guztion erantzukizuna da. Bestelako esperientziak edo saretzeak ere bizi beharko genituzke, esaterako: komunitate jangelak, komunitate zaintza moduak... Horrek ez du esan nahi instituzioek ez dutela beraien erantzukizuna hartu beharrik. Denen eskura jarriko den zaintza instituzionalizatu behar da. Zeren gaur egun, zoritxarrez, familia bat adinekoen etxera joateko dirurik gabe egon daiteke. Horregatik, publiko eta komunitario egitearena.
Zaintzak eraldatu dena eraldatzeko. Hori aldarrikatu duzue, eta borroka artikulatua iragarri greba feminista orokor baterantz. Zergatik?
K. Zaintza erdigunean, horrekin bi urte pasa daramatzagu. Udazkenean greba feminista orokor bat deituko dugu. Zaintzen inguruko greba bat izanen da. Denoi ikutzen digun gai bat da. Denok nahi dugu aldaketa bat.
Eskubide unibertsala aipatzen duzue.
M. Hala beharko luke, eta ez bakarrik ordaindu dezaketenendako. Denon eskubidea delako zaintza, eta denon bizitzaren erdigunean dagoena zaintza da. Emakumezko asko daude zaintzaren erabat menpe eta mendekotasun horretatik askatu beharra dago. Horregatik, dena aldatzearena.
Nola artikulatuko duzue borroka grebarantz jotzeko?
K. Emakumeen Egunean jakinarazi ondoren, Sakanan hainbat gauza eginen ditugu dauden zaintza arloetan: Haur eskolak, adinduen egoitza, klinika, arrazializatutako emakumezkoak... Jendea mugiarazi nahi dugu udazkeneko greba hori indartsua izateko. 
Pandemiak geldiarazi zuen saretze feminista berpiztea izan daiteke?
M. Pandemiak agerian utzi zuen bizitzan zein diren lehentasunak: osasuna, hezkuntza... Uste genuen gauzak aldatuko zirela, eta lehentasun bilakatuko zirela. Ezetz ikusi dugu. Ekonomia, gizarte, osasun, hezkuntza krisi orokor batean gaude. Saretzea da, bai.
Aurten udal, foru eta estatuko hauteskundeak ere badira. Agenda politikora zaintza eramateko modua ere bada grebaren iragarpena, ezta?
K. Hala da. Pandemiaren garaian mugimendu feministak protokolo bat egin zuen, gauzak beste modu batera egiteko eskatuz gobernu eta politikariei. Ez zuten kontuan hartu. Sekula ez da berandu. Egitekoak asko dira. Bada garaia.
Zer ezaugarri izanen ditu prozesu horrek?
M. Hainbat mugimendu eta eragilerekin lanean hasi eta saretzea. Greba batzorde feminista bat eratuko dugu. Badugu esperientzia: greba feminista izan genuen, izugarrizko arrakasta izan zuena. Bide beretik segituko dugu: batzordeak sortu, jendea batzordeetan parte hartzera animatuz... Zaintzen inguruan saretuko gara.
Greba orokor feminista, hori ez da Martxoaren 8aren bueltan sortutako “burutazio” bat, ezta?
K. Ez. Soka lehenagotik dator. Handik, saretze horretatik tiratzea da.