Aitor Baztarrika Irigoyen soziologoak ez du alkoholik edaten; abestmioa dela esan du elkarrizketa hau hasi bezain laster.
Lagun artean edatea, zer da?
Sozializazio eremu tradizional batean egotea bezalakoa da.
Zer bilatzen da sozializazio eremu horretan?
Jendeak erantzun beharko luke zer nahi duen edatean. Eta gero lagun artean edanda egoteaz. Edo lagun artean edan gabe egotea. Nik ez dut erantzunik, bakoitzak jakin beharko du.
Arautua dagoen eta arautu gabe dagoen testuinguruak daude. Tabernak, elkarteak eta abar alde batetik, eta horiek ez direnak.
Ez dakit zehazki zein profilek edaten duten kalean, Iruñean jende askok edaten du. Ziur ere banaiz Sakanan antzeko profilak egonen direla eta bakarrik gazteak izanen direla. Gazteen egoera zein den jakinda… gizartetik pixka bat “kanpo” edo heldutasunetik “kanpo” egotean, tabernetan lekua opatzea zailago dute. Batez ere, ekonomia alderdian ez dutelako hainbeste potentziarik. Horregatik, normala da edateko eta sozializatzeko beste lekuak bilatzea. Normala da? Normalizatu da. Pandemia garaian ohitura hartu da. Batez ere, tabernen edukieragatik. Gaztelaniaz esaten den moduan: “el que se adelanta, canta”. Horregatik, ekonomia ahalmenari lotuta, logikoa da gazteek kale edana egiten dutela pentsatzea.
Esan duzunez, ez dira bakarrik gazteak kalean edaten dutenak. Adin batetik gorakoek zergatik egiten dute?
Batez ere, edukiera kontuagatik izan daiteke. Izan ere, taberna batean edukiera muga ezartzeak jendea kaleratzea ekartzen du. Nahi eta nahi ez. Eta jendeak ez dio edateari utzi behar taberna barruan ezin badu. Hau da, nahiago dute kalean edan eta isunak edo halako zerbait jasotzera arriskatu, ez edatea baino. Hori jendearen arazoa da. Baina, berez, arazoaren gakoa da gizarteak sozializazioa nola ikusten duen.
Eta gizarteak nola ikusten du sozializazioa?
Ez da askorik urruntzen alkohola edan eta terrazetan egoteaz. Sanferminetan, Altsasuko edo Etxarri Aranazko festetan edo edozeinetan normalena da, umeak izan ezik, beste guztiok garagardo edo kalimotxo bat eskutan izanda mozkor egotea. Sozializazioa eta denbora librea pasatzeko aitzakia ez dakit den, baina alkohola beti dago tartean.
Errutina bat da?
Nire ustez, bai.
Herrietan kale edana egiteko ez da edozein toki aukeratzen.
Imajinatzen dut toki sinbolikoak izanen direla. Esate baterako, kuadrilla baten gustukoa izatea, esaterako, herriko plazaren bat edo beste lekuren bat. Azken finean, leku sinbolikoak dira eta Sakanan herri oso ez handiak izateak dakar jende guztia, edo ia dena, leku berdintsuetan elkartzea. Logikoa da jende guztia plaza berdintsuetan biltzea.
Zergatik jotzen da toki sinbolikoetara?
Nire ustez, leku sinbolikoek badute halako indarra, erakartze indar bat. Imajina ezazu: txiki-txikitatik herriko plazan gelditu bazara, zergatik ez zara herriko plazan geldituko zure denbora librea pasatzeko 20 edo 30 urterekin? Azkenean, herriko plazan beti jolastu duzu. Eta zure denbora librea pasatzeko modua garatu egin da, eta herriko plazak ere hori ikusi du. Azkenean, zure hezkuntzaren parte bat leku sinboliko hori da.
Etxeratze aginduarekin leku sinboliko horiek hustu egin dira eta herrietatik kanpo atera da kale edana.
Bai. Errespetuagatik izan daiteke? Izan ere, bizilagunen bat kexatu egin da kale edanagatik eta esan dute: ez dugu inor molestatuko eta urrutiagoko beste leku batera joanen gara edatera.
Edo izan daiteke isunaren beldurragatik?
Jakina. Horrek beti du bere indarra. Isunek beldurra ezartzen dute. Ekonomia alderdiak gaur egungo gizartean oso-oso garrantzi handia du. Gainera, Sakanan langabezia handia dagoenez, isunen kontua oso garrantzitsua izan daiteke jendea beste leku batzuetara edatera joateko.
Pandemian poliziek desegindako kale edanen berri jaso dugu astelehenero. Neurri egokia da?
Neurriaren egokitasunaz jendeari galdetu beharko litzaioke. Neurri egokia da jendea etxean mantentzea gauean? Logikoagoa litzateke egunean etxean mantentzea. Edo telelanerako baldintzak eskaintzea… Beste eremu batzuetan inbertitzea. Itxiera aginduarekin ez dakit zenbat jende ateratzen zen Sakanan gauez. Edo Nafarroan. Eragina izan duela? Bai. Baina eragina izan du jendeak bere kontra egiteko. Lege bat ezarri eta jende askok legearen kontra joatearen inertzia du.
Jai giro testuinguru batean autoritatea ez da oso estimatua izaten.
Hori da. Gainera, alkoholarekin dagoen jendearen arriskua edo balentria askotan areagotzen da, eta ausartagoak dira.
Jai giroan gaudela, zergatik bukatzen dugu zigarrokinak, basoak, botilak, poltsak… lurrera botatzen?
Kulturak bere pisua dauka. Kultura eta denboraren gestioak ere garrantzia handia dauka. Izan ere, jendeak edan nahi du, baina jendeak bere denbora berarendako kontu garrantzitsuak direnetan inbertitu nahi du. Hau da, inori ez zaio zakarra botatzea gustatzen. Azken finean, bizitza aprobetxatu behar dugu, eta ez dut momentu tontoetan denborarik xahutu behar. Adibide tontoa da, baina askotan jendeak ez pentsatzeko, egun guztietarako arropa berdina erosten du. Horrela janzten du beti. Ez du erabakirik hartu behar. Hemen, berdina. Jendeak badaki zertan inbertitu nahi duen bere denbora. Eta, azkenean, planetaren hobekuntzan kontzientzia hartzea oso zaila da denboraren kudeaketa kontuan hartuz.
Toki sinboliko horiek behin eta berriz zikintzen direla ikusita, jende batzuk pentsatzen dute ez dela zibismo falta harrokeria baizik.
Horrek subjektibotasun puntu bat ere badauka. Hori pertsona horiei galdetu beharko litzaieke eta haiek esanen dute. Pertsona ororen ekintzek besteei eragiten die. Izan dezake ere influentzia zati bat.
Zikindutako espazio sinboliko horretan, ispilu horretan, gure burua ikusten dugu?
Nik uste, gizartean orokorrean, autokritika egitea oso zaila dela. Edo ez dagoela batere zabalduta. Errazagoa delako besteei errua botatzea eta zure akatsak ez begiratzea. Eta berriz itzultzen gara denboraren kontura: akatsak zuzentzeko denbora behar da. Eta denbora oso garestia edo baliagarria da, eta ez dugu denborarik galdu nahi. Gure hezkuntza zibikoa garatzeko denbora behar da. Nire ustez, denborarekin eta denboraren kudeaketarekin harremana dauka.
Oraindik ere errudunak bilatzeko premia sentitzen dugu?
Badago kazetaritza mota bat beti-beti-beti errudunak bilatzen dituena, eta ez ditu konponbideak edo horrelakoak aurkitzeko ahaleginak egiten. Badago kazetaritza mota bat, kazetaritza eraikitzailea eta konponbideen kazetaritza, konponbideetan zentratzen dena, eta konponbideen bidez arazoei heltzen diena; soluzioen bitartez arazoak konpontzeko bidea opatzen duena. Edo horretarako ahalegina egiten du. Errudunak bilatzea? Puntu bateraino ongi dago. Baina hurrengorako ikasteko eta errudun horiek ikas dezaten. Baina ezin gara errudunetan geratu. Horretan ere, Hezkuntzak eta hedabideek ere pisu handia dute heziketa horretan.
Kazetaritzaz esan duzuna geure buruei aplikatzeko modua da, ezta?
Kazetaritza, hezkuntza, pertsona bakoitzari aplikatzeko zerbait da, bai. Azken finean, errudunak bilatzea oso erakargarria da. Baina ez da eraikitzailea.
Konponbide eraikitzailerako zein oinarri egon beharko lirateke? Festa testu inguru batean dagoen pertsona batek zer egin beharko luke ez zikintzeko edo, behintzat sortzen duen zikinkeriaz kontziente izateko?
Ez dut soluzio magikorik. Nire ustez egin beharko litzatekeena da herritarren arteko kontzientzia garatu, planeta zaindu behar dugunaren kontzientzia ere garatu. Horretarako, ahalegina denok egin behar dugu. Jai girotik kanpo. Jai giroan ikastea, mozkor zaudenean, nahiko zaila da. Hori eskoletan, aisialdi taldeetan… Hezkuntzan txiki-txikitatik sartu behar da. Baina helduei ere buruan sartu behar zaie. Nola egin? Batek daki. Probatzea da.
